ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
16 Νοεμβρίου 1979
Βεατρίκη Σπηλιάδη
Σχέδια του καθηγητή Κ. Γραμματόπουλου στην Γκαλερί Μέδουσα
Μια σειρά από σχέδια του 1974 σε κάρβουνο παρουσίασε ο καθηγητής της χαρακτικής στην ΑΣΚΤ Κώστας Γραμματόπουλος στην γκαλερί Μέδουσα.
Δυναμικός χαράκτης το Γραμματόπουλος βγήκε από το εργαστήριο του Γιάννη Κεφαλληνού μαζί με τους άλλους, από τους καλύτερους χαράκτες της γενιάς του και διακρίθηκε στην έγχρωμη ξυλογραφία μεγάλων διαστάσεων.
Χαρακτηριστικό της χαρακτικής του προσπάθειας είναι η αποτύπωση ενός ονειρικού οράματος του ελληνικού χώρου, όπου πρωτεύοντα ρόλο παίζει το φως. Ο προβληματισμός του φωτός – που γίνεται πιο αγχώδης στους Έλληνες καλλιτέχνες εξ αιτίας της σκληρής λάμψης που έχει το φως στη χώρα μας και εξαφανίζει όλα τα χρώματα – υπάρχει, εκτός από τη χαρακτική και στη ζωγραφική του Γραμματόπουλου με τοπία του ελληνικού χώρου, αλλά και στην παλιότερη και άγνωστη ουσιαστικά δουλειά του από το Παρίσι.
Τα σχέδιά του με κάρβουνο αναφέρονται σε συγκεκριμένα τοπία από τη Σκύρο, αλλά είναι φανερό ότι δεν είναι η τοπιογραφία που τον ενδιαφέρει, αλλά η μελέτη και η αίσθηση του χώρου. Γενικότερα στα έργα του Γραμματόπουλου υπάρχουν ρυθμοί που ερμηνεύουν το όραμα αυτού του τόπου. Ένα όραμα που δεν σταματά στα φαινόμενα, αλλά προχωρεί στο χρόνο, στην ιστορία. Παρ΄όλη τη δύναμη αυτού του οράματος και τη συνέπεια στη διατύπωσή του, ο Γραμματόπουλος διαπιστώνει συνέχεια τη διαφορά ανάμεσα στο αρχικό του όραμα και στις πραγματοποιήσεις του.
Αλλού παραστατικά κι’ αλλού πιο αφηρημένα, μερικά φτιαγμένα με ελάχιστες γραμμές, υπαινιχτικά, τα σχέδια αυτά μαρτυρούν το χέρι ενός έμπειρου τεχνίτη, κι εκφραστικού καλλιτέχνη. Μερικά από αυτά έγιναν αργότερα χαρακτικά και άλλα ζωγραφική. Όλα όμως, αν κα προσχέδια για μια πιο σύνθετη καλλιτεχνική δουλειά έχουν την αυτάρκεια και την αδρότητα ενός έργου φτιαγμένου με απλά μέσα.
Καθηγητής ο Γραμματόπουλος από το 1959 παρουσιάστηκε ο ίδιος ελάχιστες φορές σε ατομική του έκθεση. Αντίθετα στα 1962, υπακούοντας σε μια σπάνια ευσυνειδησία δασκάλου, παρουσίασε τους μαθητές του σε έκθεση που αποτέλεσε καλλιτεχνικό γεγονός εκείνης της χρονιάς και περιήλθε διάφορες πόλεις του εξωτερικού, όπως το Παρίσι και την Αμβέρσα. Οι νέοι χαράκτες εκείνης της γενιάς αυτονομήθηκαν καλλιτεχνικά και ανέλαβαν με προσωπική ευθύνη το έργο τους. Αργότερα, στα 1965, η έκθεση που πήγε στο Παρίσι, είχε ενθουσιώδεις κριτικές και πέντε έργα των σπουδαστών αγοράστηκαν από την κρατική συλλογή χαρακτικών, το Καμπινέ ντε-ζ- Εστάμπ. Η ομαδική εκείνη καλλιτεχνική δουλειά, πρωτοφανής για τα δεδομένα της εποχής, δεν βρήκε τα τελευταία χρόνια το κατάλληλο έδαφος, για ν’ αναπτυχθεί. Είναι βέβαια κρίμα. Παραμένει όμως ένα από τα θετικά επιτεύγματα στη δραστηριότητα της ΑΣΚΤ.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
28 Οκτωβρίου 1979
Σ. Αλεξανδροπούλου
Το εικαστικό όραμα ενός ζωγράφου
Σπίτια παραδομένα στο φως, νησιά με ανθρώπινα αποτυπώματα, νεράιδες και σειρήνες της ελληνικής μυθολογίας συνθέτουν το εικαστικό όραμα του Κώστα Γραμματόπουλου.
Απόγευμα στο εργαστήρι του χαράκτη και τα έργα του κρεμασμένα στους τοίχους σε υποχρεώνουν σε μια απογείωση,, ένα ταξίδι φυγής στα σύνορα του πραγματικού και του εξωπραγματικού. Περασμένη από το φίλτρο του καλλιτέχνη η ελληνική φύση, διεκδικεί τη δικής της πολυσήμαντη πραγματικότητα.
Τα «Βιώματα και οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι, λέει ο ίδιος, σου επιτρέπουν να οραματιστείς τον άνθρωπο».
Κι εξηγώντας την καθοριστική παρουσία του φωτός που μοιάζει ν’ ακτινοβολεί από τα υλικά αντικείμενα συνεχίζει: «Για να βρω το λευκό, έψαξα δύο χρόνια. Ωστόσο δεν πιστεύω στην έρευνα αλλά στην τέχνη. Από την εποχή των σπηλαίων άλλωστε, η τέχνη ήταν τέλεια. Ερευνάς αυτό που ονειρεύεσαι κι αυτή η σχέση είναι προσωπική δεν διδάσκεται δεν γίνεται πείραμα. Η τεχνική ερμηνεύει τον καλλιτέχνη. Δεν υπάρχουν λοιπόν ερμηνευτές, αλλά άνθρωποι με αγωνία».
Καστανό, σκούρο πράσινο, σταχτί, γαλάζιο σε τόνους γκρι, χρώματα ασκητικά που υποβάλλουν, ταιριαστά στην χαρακτική λιτότητα πνιγμένα σε παραπετάσματα φωτός.
Δεν ξέρω, συνεχίζει ο χαράκτης πόση σχέση έχει η πραγματικότητα με το όραμα του καλλιτέχνη. Συχνά αυτό που μένει, είναι η συμπύκνωση της μνήμης, οι λεπτομέρειες που ο καθένας κράτησε κι ίσως αυτό είναι πιο αληθινό. Δεν τρομάζω πάντως στην ιδέα μιας ρεαλιστικής απεικόνισης, αν αυτή καθαυτή η πραγματικότητα είναι ικανή να με γοητεύσει. Φοβάμαι ξέρετε πως γίναμε δούλοι σχημάτων κι ένα από αυτά είναι η αγωνία να είμαστε σύγχρονοι. Πιστεύω πως σύγχρονο δεν σημαίνει τελικά τίποτα. Ο άνθρωπος που είναι σύγχρονος δεν το ξέρει και κάθε καλλιτέχνης είναι σύγχρονος εφ’ όσον αντιπροσωπεύει την εποχή του. Η αλήθεια που περιέχει το έργο τέχνης είναι αυτή που προκαλεί την συγκίνηση ή τον προβληματισμό. Λέω συχνά στους μαθητές μου μη στραγγαλίζετε τον εαυτό σας. Αν θέλετε να κάνετε λουλούδια, κάντε λουλούδια. Ο Βαν Κογκ ζωγράφισε μια καρέκλα κι από τότε η καρέκλα έγινε αντικείμενο λατρείας. Κι ο Γκωγκέν ήλιους. Φυσικά σπάνια μ’ ακούνε».
Πρύτανης σήμερα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, δάσκαλος από το 1959, ο Γραμματόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1916. Μαθητής του χαράκτη Γιάννη Κεφαληνού, συνέχισε τις σπουδές του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και τα είκοσι διδακτικά χρόνια του στην Ελλάδα, μοιάζουν να μετρούν ιδιαίτερα. Ο ίδιος βέβαια ξέρει και δεν διστάζει να το δηλώσει, πως οι συνθήκες σπουδών στη Σχολή είναι απαράδεκτες – ο χώρος δεν μας φτάνει λέει, ουσιαστικά δεν προσφέρουμε τίποτα – η προσπάθεια ωστόσο να διδάξει τις αρχές μιας τέχνης απαιτητικής συνεχίζεται, μέσα σε συνθήκες αντίξοες. Παράλληλα, με τη διαρκή προσπάθεια, να βρει το σχήμα και τη μορφή του το προσωπικό όραμα.
Αυτή την εβδομάδα ο Κώστας Γραμματόπουλος, θα εκθέσει μια σειρά από έργα του, σχέδια και χαρακτικά, στην γκαλερί Μέδουσα. Ύστερα από μια σειρά εκθέσεων, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ο δρόμος για μια ακόμα επικοινωνία με το κοινό, ανοίγεται ξανά.
Ο χαράκτης ωστόσο δεν έχει αυταπάτες. Γνωρίζοντας τη μυστική μαγική λειτουργία της τέχνης ξέρει πως οι άνθρωποι επικοινωνούν μαζί τους κατά ομάδες. «Αν αυτό που εκφράζει έχει ειλικρίνεια, λέει, η συγγενική σου ομάδα, θα βρει την δίοδο επικοινωνίας. Η τέχνη πάντως οφείλει να υποβάλλει κι όχι να εικονογραφεί».
